Co to jest reakcja na ogień? Specyfikacja i oznaczenia

To, w jaki sposób materiały budowlane zachowają się podczas pożaru, jest ważne już na etapie prac wykończeniowych. Klasy reakcji na ogień wyrobów budowlanych to sposób na to, by ograniczyć do minimum ryzyko rozprzestrzeniania się ognia i zadbać o bezpieczeństwo ludzi. Jakie parametry powinny spełniać płyty warstwowe i inne materiały wykorzystywane w budownictwie?

Zastosowanie klasyfikacji ogniowej

Klasyfikację ogniową, czyli oznaczenia pokazujące, jak dany produkt zareaguje w kontakcie z ogniem, stosuje się w przypadku materiałów budowlanych. W ten sposób określa się ich właściwości użytkowe. Na podstawie klasyfikacji ogniowej można stwierdzić, czy dane materiały budowlane można zastosować na elewacji lub wewnątrz budynku.

To, jaka klasyfikacja ogniowa będzie odpowiednia w przypadku danego wyrobu, jest określone w polskich przepisach w dwóch źródłach. To Prawo budowlane oraz warunki techniczne.

Rodzaje klasyfikacji ogniowej

Skąd wiadomo, że dany wyrób budowlany ma określoną klasyfikację ogniową? Jest to dokładnie sprawdzane podczas badań. Dotyczy to zarówno samych materiałów budowlanych, jak i bardziej złożonych elementów, np. okien czy płyt warstwowych. Podczas badania sprawdza się trzy rodzaje reakcji – i właśnie na tej podstawie można określić poszczególne rodzaje klasyfikacji ogniowej.

Reakcja na ogień

Reakcja na ogień materiałów budowlanych to inaczej klasyfikacja ogniowa lub euroklasa. Pod tymi określeniami kryje się to, co dzieje się z wyrobem w przypadku kontaktu z ogniem: może się palić, dymić, a także wydzielać płonące krople. Na podstawie tych reakcji wyznaczono 7 klas.

Rozprzestrzenianie ognia

Takie badanie przeprowadza się przede wszystkim w przypadku elementów powierzchniowych (np. znajdujących się na ścianie lub pokryciu dachu), liniowych (np. materiały izolacyjne kabli i przewodów) – to właśnie one mogą najczęściej rozprzestrzeniać ogień.

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury dokładnie określa, jaki stopień rozprzestrzeniania ognia jest odpowiedni dla określonych wyrobów budowlanych. Elementy nierozprzestrzeniające ognia (NRO) lub ewentualnie słabo rozprzestrzeniające ogień (SRO) należy stosować m.in. na elementach budynków mieszkalnych o jednej kondygnacji naziemnej, na ścianach wewnętrznych i zewnętrznych, pokryciach dachowych i elementach konstrukcji dachu w budynkach przemysłowych (m.in. magazyny, hale produkcyjne, garaże). Robi się to w celu ograniczania rozprzestrzeniania się ognia, warto jednak pamiętać, że badania w tym zakresie prowadzi się tylko dla początkowej fazy pożaru. W warunkach pożaru rozwiniętego materiały budowlane oznaczone nawet jako NRO mogą w niewystarczającym stopniu chronić przed przenoszeniem się ognia.

Odporność ogniowa

Odporność ogniowa to parametr mówiący o tym, przez jak długi czas badany materiał budowlany zachowuje swoje właściwości użytkowe. Badanie dotyczy takich właściwości, jak: nośność (R), a także zdolność do ograniczenia rozprzestrzeniania się ognia poza przegrodę, czyli szczelność ogniową (E) i izolacyjność ogniową (I). Za pomocą symboli literowych (REI) lub (EI) określa się wartość odporności ogniowej – właśnie w ten sposób zapisuje się je w dokumentacji. Przykładowo EI 60 oznacza, że w przypadku rozwoju pożaru dany rodzaj wyrobów budowlanych jest w stanie wytrzymać przez 60 minut bez utraty szczelności i izolacyjności ogniowej. Takie oznaczenie ma zastosowanie praktyczne – pokazuje, ile czasu mają osoby przebywające w budynku wykonanym z takich materiałów na ewakuację oraz powiadomienie straży pożarnej.

Warto wiedzieć, że podczas badania odporności ogniowej odtwarza się warunki pozwalające sprawdzić oddziaływania termiczne rozwiniętego pożaru. Wynik tego badania pozwala określić, po jakim czasie od rozpoczęcia rozwoju pożaru materiał ulegnie uszkodzeniu mechanicznemu. Sprawdzanie odporności ogniowej wykonuje się przede wszystkim dla przegród: ścian czy drzwi.

Klasy reakcji na ogień. Co oznaczają?

Klasyfikacja reakcji na ogień pozwala określić, jak dany materiał budowlany będzie zachowywał pod wpływem ognia. Aby przyznać danemu produktowi określoną klasę reakcji na ogień, sprawdza się:

• jak szybko się zapala;
• jaką ilość ciepła i w jakim czasie wydziela;
• czy wytwarza dym lub płonące krople.

Podstawowe klasy reakcji na ogień mają oznaczenia literowe. Litera A1 oznacza najwyższą klasę reakcji na ogień, przyznawaną wyrobom niepalnym. Litera F dotyczy wyrobów budowlanych, które są łatwo zapalne.

Klasa A1

To wyroby niepalne, czyli takie, które nie przyczyniają się do rozwoju pożaru. Klasa reakcji na ogień A1 oznacza, że produkty budowlane nie są podatne na oddziaływania termiczne rozwiniętego pożaru (temperatury nawet do 800°C) – w takich warunkach nie dymią się i nie wydzielają ciepła.

Klasa A2

Klasa reakcji na ogień A2 to produkty, które w warunkach pożaru rozwiniętego mogą wydzielać ciepło, ale są to niewielkie ilości. Nadal są one zaliczane do wyrobów niepalnych.

Klasa B

Do tej klasy reakcji na ogień zalicza się produkty niezapalne. To określenie oznacza, że mogą one przyczyniać się do rozwoju pożaru, ale tylko w niewielkim stopniu. W praktyce nawet gdy wyrób znajduje się przy źródle ognia o mocy cieplnej 300 kW (czyli płonącego mebla, np. fotela), nie powoduje to rozgorzenia.

Klasa C

Klasa reakcji C to wyroby trudno zapalne. Zaliczony do tej klasy materiał nie zapali się w przypadku, gdy będzie się znajdował w pobliżu źródła ognia o mocy 100 kW (to wartość odpowiadająca np. płonącemu koszowi z papierami), ale przy wyższych wartościach mocy cieplnej może już dojść do rozgorzenia.

Klasa D

Klasa D to produkty łatwo zapalne. W skali naturalnej, czyli podczas badania w warunkach naśladujących naturalne, dochodzi do ich zapalenia już przy źródle ognia o mocy cieplnej 100 kW. Wystarczy od 2 do 10 minut, by doszło do rozgorzenia.

Klasa E

Do klasy reakcji na ogień E również zalicza się produkty łatwo zapalne, ale takie, które w skali naturalnej zapalają się przy źródle ognia o mocy 100 kW w czasie poniżej 2 minut.

Klasa F

To wyroby, które zapalają się w kontakcie z ogniem jeszcze szybciej niż produkty zaliczane do klasy E. Ilość ognia może być niewielka – wystarczy płomień zapałki. Takie materiały powodują również rozprzestrzenianie się ognia na duże odległości.

Jaką klasyfikację ogniową posiadają płyty warstwowe?

Płyty warstwowe, podobnie jak wszystkie wyroby budowlane dostępne na polskim rynku, muszą mieć etykiety z klasyfikacją ogniową. To, jakiej klasyfikacji podlegają poszczególne produkty, zależy od miejsca, w którym są wykorzystywane. Jeśli jest to ściana zewnętrzna – a tak jest najczęściej w przypadku płyt warstwowych – bada się odporność ogniową. Płyty warstwowe można umieszczać także jako ściany działowe wewnątrz budynku – wówczas bada się stopień rozprzestrzeniania ognia. Określa się klasy podstawowe (od A1 do F), a także dodatkowe, oznaczające wytwarzanie dymu (s1, s2 lub s3) oraz płonących kropel lub cząstek (d0, d1, d2).

Klasa reakcji na ogień płyt z wypełnieniem z wełny mineralnej

Zgodnie z przepisami (Warunki techniczne, jakim podlegają budynki i ich usytuowanie) płyty warstwowe z wełną mineralną powinny być produktami niepalnymi, niepowodującymi rozprzestrzeniania się ognia. Najczęściej zalicza się je do klasy podstawowej A1 lub A2 oraz klas dodatkowych s1 i d0.

Klasa reakcji na ogień płyt z PIR

Wełna mineralna to materiał, który jest znacznie odporniejszy na działanie ognia niż pianka poliizocyjanurowa. Płyty warstwowe PIR mają zróżnicowaną strukturę (mogą być otwartokomórkowe lub zamkniętokomórkowe), mogą być wytwarzane z udziałem środków spieniających, a także retardantów – substancji opóźniających zapalenie. To sprawia, że każdy z tego typu wyrobów może się różnić, jeśli chodzi o klasyfikację ogniową. Płytom PIR najczęściej przyznaje się klasę C (wyroby trudnozapalne) lub B (wyroby niezapalne).

Czym jest NRO i kiedy je stosować?

NRO, czyli nierozprzestrzenianie się ognia, to parametr, który stosuje się w przypadku wybranych wyrobów budowlanych: elementów powierzchniowych (ściany, przekrycia dachów), liniowych (np. materiały izolacyjne instalacji), a także niektórych pojedynczych produktów – np. płyt warstwowych.

Przepisy dokładnie określają, gdzie należy stosować w budynkach elementy NRO. Są to:

• elementy budynków o jednej kondygnacji naziemnej sklasyfikowanych jako ZL IV oraz PM (w uproszczeniu: budynki mieszkalne i przemysłowe) o maksymalnej gęstości obciążenia ogniowego strefy pożarowej do 500 MJ/m²;
• ściany wewnętrzne i zewnętrzne oraz elementów konstrukcji dachu i jego przekrycia w budynku PM niskim o maksymalnej gęstości obciążenia ogniowego strefy pożarowej do 1000 MJ/m²;
• ściany zewnętrzne w budynkach ZL IV.

Czym jest REI i kiedy je stosować?

REI to oznaczenie odporności ogniowej. Poszczególne litery tego skrótu odpowiadają elementom składającym się na tę odporność:

• R to nośność ogniowa, czyli zdolność elementu do wytrzymywania obciążeń mechanicznych podczas pożaru;
• E to nośność ogniowa, czyli zdolność do wytrzymywania działania ognia z jednej strony, bez przenoszenia ognia na stronę nienagrzewaną w wyniku przeniknięcia płomieni lub gorących gazów – dzięki nośności element (np. drzwi) może pełnić funkcję oddzielającą;
• I to izolacyjność ogniowa, czyli zdolność do wytrzymywania oddziaływania ognia z jednej strony, bez przenoszenia dużych ilości ciepła ze strony nagrzewanej na nienagrzewaną.

REI podaje się w minutach – jest to czas, przez jaki element jest w stanie zachować wszystkie wymienione właściwości w kontakcie z ognia. W niektórych przypadkach bierze się pod uwagę tylko dwa parametry (EI) lub jeden (E).

Odporność ogniową określa się dla takich elementów budynku, jak ściany, stropy, belki, drzwi, kanały wentylacyjne. Klasyfikacja ogniowa płyt warstwowych również uwzględnia ten parametr. W przypadku płyt z wełny mineralnej REI wynosi najczęściej 90 lub 120. Płyty warstwowe PIR mają odporność ogniową REI 15 lub 30.